نام فایل : طهران يا تهران

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 33

حجم : 3513 کیلوبایت

املای کلمه تهران
1

(طهران يا تهران)  
 در خصوص املاي كلمهي تهران نيز ميان مورخان و محققان اختلاف نظر وجود دارد و حتي، در سالهاي گذشته، در اين موضوع مباحثي بين محققان و دانشمندان به ميان آمد كه تا مدتها ادامه داشت.
خطيب بغدادي در تاريخ بغداد، ابن بلخي در فارسنامه، محمدبن محمود بن احمد طوسي در عجايب نامه، سمعاني در الانساب، ظهيرالدين نيشابوري در سلجوق نامه، عبدالرحمن جوزي در المنتظم في تاريخ الملوك و الامم، راوندي در راحه الصدور و آيه السرور، اسفنديار كاتب در تاريخ طبرستان، ياقوت در المشترك، رافعي در التدوين، ذهبي در تذكره الحفاظ، ميزان الاعتدال و العبر و قاضي عمادالدين در عجايب البلدان، خواجه رشيد الدين فضل اله در جامع التواريخ، حمداله مستوفي در نزهه القلوب، شرفالدين علي يزدي در ظفرنامه تيموري، ابن حجر در لسان الميزان و عبدالحي بن عماد در شذرات الذهب، تهران را با طاي مؤلف و به صورت طهران ثبت كردهاند. ياقوت در معجمالبلدان با آن كه آن را باطا ضبط كرده است، مينويسد: «... اين كلمه عجمي است و ايشان تهران گويند.» و پس از آن قزويني در آثار العباد آن را به تاي منقوط آورده است.
محمدحسن خان صنيع الدوله در كتاب مرآت البلدان دربارهي املاي درست كلمهي تهران چنين نوشته است:
     « در نگارش احوال طهران دو چيز نگارنده را موجب ترديد بود كه آيا اين لفظ را به طاي مؤلف و در ضمن آن حرف نگارد يا به تاي منقوطه و در اين موضع ثبت نمايد. يكي نگارش علماي جغرافي قديم عرب و عجم و ارباب لغت كه اغلب صريح به تاي منقوط نوشته و آنهايي كه به طاي مؤلف نگاشته باز اشعار كردهاند كه به تاي منقوط صحيح و وجه رجحاني هم براي تاي منقوط ايراد كردهاند. ديگر فارسي بودن لفظ و كثرت تداول تاي منقوط در لغت عجم و ديري در اين ترديد بود تا وجود استدراك مرجع را از نواب والا وزير علوم، اعتضاد السلطنه العليه، العليه، كه اقوال حقيقت مآل ايشان سندي صحيح و معتمد عليه جميع فضلاي عصر است، تحريراً مشورت نمودم، جوابي مرقوم فرمودند كه همان موجب رجحان تاي منقوط گرديده آن را اختيار كرد.»
صنيعالدوله در كتاب مرآت البلدان عين پاسخ وزير علوم دوران ناصري را به شرح زير ثبت كرده است:
     «در باب طهران با تاي منقوط نوشتهاند و صحيح است. در آثار البلاد بعد از بيهق كه در رديف با است، تبريز را نوشته و بعد از تبريز، طهران را با تاي منقوط نگاشته. در معجم البلدان نيز به تاي منقوط متوجه شده. چون كتابي از معجم البلدان و آثار البلاد معتبرتر نميباشد ديگر لازم نيست به خود زحمت بدهيد و به ساير كتب رجوع كنيد به خصوص كه كتاب شما فارسي است و تاي منقوطه در فارسي استعمال شده است. زحمت شما را دوستدار كم كرد.
علامه ميرزا محمدخان قزويني ضمن مقاله مفصلي كه با عنوان طهران در روزنامه كاوه، چاپ برلن، منتشر نمود املاي اين شهر را با طاي مؤلف ذكر كرده است.
استاد سعيد نفيسي املاي درست تهران را با تاي منقوطه دانسته و نوشته است:
     «در كتابهاي قديم تهران را به فتح تا يعني تَهران ضبط كردهاند و تُركها هم هنوز اين كلمه را تَهران تلفظ ميكنند. ميدانيد كه تهران در دامنه كوه توچال ساخته شده و ته به زبان فارسي به معني انتهاي گودال و چيزگوداست و ران در بسياري از جاهاي ايران به معني دامنهي كوه و تپه استعمال ميشود. چنان كه ناحيهاي از گيلان هم كه در دامنهي كوه قرار گرفته را نكوه نام دارد. به نظر من اصل اين كلمه، همان طوري كه در كتابهاي قديم نوشتهاند، تهران يعني ته و انتهاي دامنه كوه معني ميدهد و در زبان مردم كم كم ته ران ، تهران شده است»
مرحوم سيدابوالقاسم انجوي شيرازي نيز در زمره طرفداران نگارش املاي تهران به تاي منقوط بوده و معتقدند:
     «تهران را از قديم تهران ميگفته و مينوشتهاند نه طهران. چنان كه يا قوت در معجم البلدان نويسد: «تهران به كسر و سكون را ونون در آخر، اين كلمه پارسي است و ايشان (يعني مردم آنجا) تهران گويند زيرا كه در زبان ايشان طا وجود ندارد»
مرحوم استاد عباس اقبال آشتياني در مورد املاي تهران مقالهاي نوشته و طرفداران املاي تهران را با تاي فارسي داراي حس وطن پرستي جغرافيايي معرفي كرده است و يادآوري نموده كه بايستي حروف اعلام نقطهدار را با حروف بينقطه و منجمله تهران را به صورت طهران نوشت»
آقاي ابراهيم صفايي( محقق) معتقدند كه تبديل كلمه طهران با طاي مؤلف به تهران با تاي منقوطه صحيح نيست و تلفظ حرف اول اين نام در زبان پهلوي با تلفظ حرف ط نزديك بوده و به همين سبب پس از تغيير الفباي پهلوي به الفباي فارسي نام طهران با ط ثبت شده و تا سالهاي قبل از سال1320 ه .ش، هم اين املا تقريباً در همه جا رعايت شده است و معتقدند اگر روزي قرار باشد اين تغيير ثبت شود بايد مراجع صلاحيتدار و فرهنگستان صحيح مركب از اشخاص فاضل و عميق و علاقهمند به زبان و فرهنگ و ادب تشكيل شود و مشكلاتي كه در راه خط و زبان داريم خردمندانه از پيش بردارند.
2

مرحوم عبدالعزيز جواهر كلام تلفظ درست طهران را با طاي مؤلف دانسته و براي اثبات عقيده خود دلايل زير را ذكر كردهاند:
    1. ضبط كلمه با طا يا ثا يا ذال و مانند آنها به زبان عربي كه در زبان فارسي آن را با ت يا س يا ز خوانده ميشود و از مخرج اصلي عربي ادا نميشود، بنا بر قواعدي كه لغت شناسان عرب براي ضبط لغات مينگارند، دليل بر درستي آن در زبان ادبي فارسي نخواهد شد زيرا كه قواعد معنوي ضبط كلمات، ولو اين كه اعجمي باشد، اجازه در تصرف به ضبط اصلي آنها در نگارشات فارسي و لغت بيگانه نميدهد و تنها در تلفظ روا ميداند كه موافق مخرج حروف آن لغت تلفظ شود.
بنابراين كلمهي طهران كه ضبط قديمي آن در عربي با طاي مؤلف است بايد در نگارشهاي علمي و ادبي زبان فارسي و غيره همانطور با طاي مؤلف و صحيح ضبط شود، اگر چه در تلفظ ناگزير با تاي منقوط تأديه ميگردد، با اين وصف پاسخ مزبور مرحوم فرهاد ميرزا معتمد الدوله به صنيعالدوله در خصوص نگاشتن كلمه طهران با تاي منقوط يا طهران با طاي مؤلف (ديگر لازم نيست به خود زحمت بدهيد الخ) كاملاً بيمورد خواهد بود و دليل علمي بر مقصود نميتوان شمرد.
     2. ضبط صحيح و قديمي اين كلمه اعم است از اين كه طهرانِ اصفهان يا طهرانِ ري باشد و تمامي منسوبان به آن با طاي مؤلف آمده است نه با تاي منقوطه زيرا كه در الانساب، فارسنامه، راحه الصدور و تاريخ طبرستان نام طهران را با طاي مؤلف آوردهاند و يا قوت نيز طهران را با طاي مؤلف ضبط كرده است ولي گفتار وي (لفظ اعجمي است و عجم آن را به تاي منقوطه تلفظ مينمايند) به اشتباه انداخته و گمان بردهاند كه ضبط ادبي آن هم رواست كه با تاي منقوطه باشد.
    3. ضبط زكريا بن محمود قزويني، مؤلف آثار البلاد، طهران را با تاي منقوطه دليل بر سخن ايشان نميشود؛ زيرا كه قزويني كتاب خود را در سال 664 يا 674 ه.ق، تأليف كرده و مؤلفين مذكور بسياري بر او سبقت دارند و گفتار آنان بيشتر سنديت دارد.
...