نام فایل : عدالت در دیدگاه علی 10 ص

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 9

حجم : 55 کیلوبایت

عدالت در دیدگاه علی

ارزش عدالت
اميرمؤمنان(ع) در مقام تبيين ارزش و جايگاه عدالت در پاسخ پرسشي درباره اين كه آيا ارزش عدالت برتر است يا ارزش بخشش؟ بر اين باور است كه ارزش عدالت بيشتر است و دو دليل براي آن ذكر مي كنند: .1 «عدالت هر چيزي را در جاي خود مي نهد، در حالي كه بخشش آن را از جاي خود خارج مي سازد.» (8) در عدل استحقاق هاي طبيعي و واقعي در نظر گرفته مي شود، برخلاف جود كه سبب مي شود جامعه مانند بدن مريض كه يك عضو آن درست كار نمي كند اعضاي ديگر، فعاليت هاي خود را متوجه اصلاح او كنند و بهتر اين است كه جامعه چنين حالتي را نداشته باشد، «عدالت تدبير عمومي مردم است در حالي كه بخشش، گروه خاصي را شامل مي شود»، عدالت قانوني عام همانند چهار راهي است كه همواره بايد از آن بروند برخلاف جود كه حالتي است استثنايي و نمي شود براي آن حساب باز كرد(9)
«فالعدل اشرفهما و افضلهما» پس عدالت شريفتر و برتر از جود است.
علامت اين نوع تفكر اين است كه مسايل اجتماعي بر مسايل فردي تقدم دارد و اصالت با اجتماع است نه فرد، به عبارت ديگر، هميشه بايد به مسائل اجتماعي نگاه كلان داشت نه نگاه جزيي و فردي.
عدالت در قانونگذاري
عدالت در بعد حقوق و قانونگذاري در حكومت علوي به معناي جلوگيري از استنباط تبعيض آميز از قانون بود، زيرا اگر اين جريان در اسلام رشد مي كرد و وجهه شرعي به خود مي گرفت خطري بس بزرگ بود. از جمله مواردي كه در اين رابطه مي توان برشمرد، اقدام خوارج بود كه با سوءاستنباط از آيات قرآني، نظامي حقوقي را ترسيم كردند كه اشخاص گناهكار در زمره كافران قرار گرفته و براساس آن از حقوق اجتماعي خود محروم شوند. و امام علي(ع) در برابر چنين استنباط هاي ناروايي ايستاد و در رد خوارج به سيره نبوي استدلال كرد. (10)
عدالت قضايي و قانونگذاري
عدالت قضايي به اين معناست كه بعضي از انسان ها حقوق ديگر افراد جامعه را زير پاي مي گذارند، در نتيجه نياز به داوري عادلانه و ممانعت از تضييع حقوق انسان ها در جامعه پديد مي آيد. اين نياز تنها با نيروي عدالت حقوقي و قضايي مرتفع مي شود. (11)
يكي از مصاديق آن، عدالت در كيفر و پاداش است، مقصود از اجراي عدالت آن است كه از آن جا كه جرم، نوعي ظلم و جفا به حقوق مردم و خارج ساختن مسير عادي و طبيعي امور و نقض حقوق فردي و اجتماعي به حساب مي آيد بايستي كساني را كه به خود جرات مي دهند و حقوق ديگران را پايمال مي كنند به مجازات رساند و متنبه ساخت و حقوق پايمال شده افراد را به آنان بازگرداند.(12)
عدالت اقتصادي
عدالت اقتصادي با مباحث توزيع، گره خورده و هر جا سخن از عدالت اقتصادي است ذهن ما متوجه روش هاي عادلانه در توزيع درآمدها مي شود. سخنان امام علي(ع) نيز ناظر بر اين مساله است: «من و تبعيض؟ من و پايمال كردن عدالت؟ اگرهمه اموال عمومي كه در اختيارم است مال شخصي خودم بود و مي خواستم آن را تقسيم كنم، هرگز تبعيض روا نمي داشتم تا چه رسد كه مال، مال خداست و من امانتدار خدايم.» (خطبه 621)
در حكومت علوي عدالت در اخذ ماليات (مانند زكات)، اجراي صحيح آن مي باشد. اعتماد به مردم و جلب مشاركت آنان از طريق اتخاذ روش خود ارزيابي و خود تشخيصي در كنار اخلاق و رفتار پسنديده عاملان زكات و رعايت دقيق قوانين توسط آنان، از موارد عدالت در اخذ ماليات مي باشد. (نامه، 35)
آثار عدالت از نگاه امام
تقسيم عادلانه قدرت بين طبقات مردم و توزيع عادلانه ثروت بين اقشار متفاوت انسان ها و اعطا و اعتبار منزلت و موقعيت اجتماعي مناسب به طبقات توده ها، سبب پايداري و استحكام بنيه وجودي جامعه است «عدالت باعث استواري مردم است.(13) به وسيله عدالت بين اجزاء و افراد اجتماع صلح و دوستي رواج مي يابد. «عدالت اجتماعي، عامل اصلاح مردم است.»(41)
كاركرد عدالت در جامعه ايجاد الفت و همسازي است. يك گروه را با گروه ديگر همساز و هماهنگ مي كند، يك بخش را با بخش ديگر الفت مي دهد، يك صنعت را با صنعت ديگر هم مقصد مي سازد و بالاخره يك قشر را براي قشر ديگر قابل تحمل مي نمايد: «عدالت دلپذير و عامل الفت است.» (51)
و دولت ها در سايه دادگري است كه مي توانند پايدار باشند: «دوام دولت ها به برپايي سنت هاي عدالت است.» (16) و بالاخره عدالت اجتماعي داروي شفابخش و عمرافزاي حيات جامعه مي باشد. «عدالت زندگي است.» (17) آثار ارزشمند عدالت در تنظيم جامعه موجب مي شود كه امام از مؤمنان بخواهد كه به دشمن خود ستم نكنند و نسبت به آن كه دوست دارند به گناه آلوده نشوند. (خطبه/ 391)
عدالت با حد خوردگان: امام بر اين باور است كه بايد حقيقت اسلام عملي شود اگر كسي گناه كرده بايد به همان مقدار مجازات شود ولي اين مجازات و گناه سبب محروم شدن او از حقوق شهروندي و سهميه اش از بيت المال نمي شود.
اجراي عدالت در مورد حيوانات: نه تنها امام عدالت را درباره انسان ها مورد تأكيد قرار داده است بلكه در مورد حيوانات نيز از رعايت عدالت غفلت نكرده است. «در رساندن حيواناتي كه به عنوان ماليات و زكات اخذ شده به مركز مقر حكومتي، آن را به دست چوپاني كه خيرخواه و مهربان و امين و حافظ بسپار، نه فردي سخت گير و نه ستمكار كه تند براند و نه حيوانات را خسته كند.» (نامه 26)
آموزه هاي دستوري امام درباره عدالت
تأمل در سيره و روش علي(ع) در پنج سال حكومتش به روشني نشان مي دهد كه آن حضرت چون مولايش رسول خدا(ص) در اجراي قانون و پاسداري از حكومت اسلام دقتي بسيار داشته و با تمام توان كارگزاران را به اجراي عدالت و قانونگرايي فرا مي خوانده است. از جمله فراخواني هاي امام براي اجراي عدالت مي توان موارد زير را نام برد:
1. رعايت انصاف با خدا، مردم و خويشان
...